Stort Doonweg

Stort Doonweg is verantwoordelijk voor monitoring, die wordt uitgevoerd door een onafhankelijk en deskundig adviesbureau. Monitoring is onderdeel van de voorwaarden uit de vergunning. De resultaten gaan ook naar de provincie Gelderland en ODRA. ODRA beoordeelt namens de provincie de meetresultaten en kan optreden in het geval sprake is van overschrijding van de normen.  

Het grondwater in de omgeving van de Doonweg staat op circa 8 meter boven NAP. Tussen de staalslakken en grondwater is de afstand aanzienlijk.

De uitloging uit de stort wordt al meer dan 20 jaar gemonitord. Lekkage naar het grondwater blijkt zeer beperkt te zijn. Daarnaast wordt de kwaliteit van het water dat wordt verpompt naar de zuivering op een tweetal punten gemeten: in de buffervijver en in het inlaatpunt naar de persleiding (SDW). Hier worden gestaag afnemende concentraties gemeten. Ook in 2021 is de concentratie van organische verbindingen in het te verpompen water gemeten, driemaal op punt SDW, maar niet op het punt buffervijver. Gezien de resultaten van punt SDW is er geen reden tot bezorgdheid.

Er zijn geen normen voor strontium in het grondwater of het oppervlaktewater. Rijkswaterstaat streeft naar minimaliseren van industriële lozingen. Bij dit streven sluit ODRA aan. De eisen voor lozen op oppervlaktewater staan in de waterwet en het Waterschap of Rijkswaterstaat zijn bevoegd gezag, afhankelijk van het water waarop het geloosd wordt. De provincie is niet het bevoegd gezag en niet gerechtigd om uitspraken te doen.

Op de Veluwe, een zandpakket, reist grondwater snel: 10 tot 15 meter per jaar. Eventuele vervuiling (metalen) worden als ware het een klittenbandwand vastgehouden. Of de vervuiling de camping bereikt is moeilijk te zeggen. Vervuiling komt niet omhoog en koeien worden niet ziek, althans niet van de stort aan de Doonweg. Biologische parameters worden niet gemeten.

Arcadis heeft de Stort Doonweg BV. voorstellen gedaan om uitspoelen van metalen naar grondwater te voorkomen. De voorstellen worden door de eigenaar bestudeerd en op enig moment voorgelegd aan ODRA om te beoordelen. Dan zullen ook omwonenden worden geïnformeerd.

Op dit moment worden twee opties overwogen: de zonnepanelen blijven liggen en er wordt een folie onderdoor getrokken, het regenwater loopt weg over het folie en kan dus niet meer in contact komen met de slakken; de zonnepanelen worden tijdelijk opgepakt, waarna de eindafdichting van de stort wordt aangebracht. Vervolgens worden de panelen weer teruggeplaatst.

De staalslakken-laag is conform vergunning aangebracht. Stort Doonweg heeft onderzoek uit laten voeren, waarvan de resultaten zijn gepresenteerd. Over de aanleg van staalslakken is een plan van aanpak ingediend waarmee is ingestemd. Op aanbrengen van de staalslakken is toezicht gehouden en ingegrepen waar noodzakelijk. De feitelijke situatie blijkt nu anders uit te werken, de uitharding van de laag werkt niet zoals gepland. Daarbij is het zo dat er was voorzien in een periode waarin de slakken zouden carboniseren. Dit blijkt echter langer te duren dan uit de adviezen van deskundigen en uit de proefopstelling bleek.

Stort Doonweg neemt de aanbevelingen serieus en bereid daarom een plan voor dat zeker stelt dat geen regenwater meer in de slakken kan komen. Dat plan is 5 mei 2023 opgeleverd. Plaatsen van extra peilbuizen is door ODRA afgedwongen en is al gedaan. Ook de overige aanbevelingen en te nemen maatregelen zullen nauwlettend door ODRA worden gevolgd en waar nodig maatregelen worden afgedwongen.

Er is met dezelfde grootte staalslakken getest. Op basis van de test is de keuze gemaakt om staalslakken toe te passen. In die zin is niet verkeerd gehandeld, maar de leverancier adviseert om een fijnere fractie te nemen als het de bedoeling is dat de slakken op den duur een waterdichte laag moeten gaan vormen. Daarom zijn deze maat staalslakken gebruikt.

In het certificaat staat dat als de staalslak wordt toegepast in wegenbouwkundige constructie en er rekening moet worden gehouden deze toe te passen in een sandwichconstructie. Hier is geen sprake van een wegenbouwkundige constructie, dus deze bepaling is niet aan de orde. De aanvullende eisen voor de toepassing zijn in de goedkeuring op het bestek tijdelijke bovenafdichting (aug 2019) vastgelegd.

Voor de stort Doonweg is indertijd een nuttige toepassing gezocht. De aannemer kwam met een aanbod. Daar hebben de vergunningverleners in meegekeken. Er is onderzoek gedaan door een ingenieursbureau en er is een pilot geweest. Min of meer parallel lopen de gesprekken met de lokale energiecoöperatie. Het is onderzocht of er zonnepanelen geplaatst konden worden. Dat past in het beeld van Stort Doonweg die een nuttige toepassing zocht voor de voormalige stort. De stort is dan niet meer in bedrijf als stortplaats, maar ook nog niet toe aan een definitieve afdekking. Daarom is gekeken naar een tijdelijk ‘stevige’ oplossing. Het aanbod van staalslakken is én door een adviesbureau én door een pilot onderzocht als mogelijke tijdelijke afdekking c.q. basis onder de zonnepanelen. Er is indertijd geoordeeld dat het zou kunnen.

Twee engineeringsbureaus hebben vooraf naar deze vraag gekeken en de afdichting van de stort is vooraf grondig voorbereid. De huidige situatie is niet verwacht. Nu complicaties optreden moet gehandeld worden.

Uit de test en de adviezen komt naar voren dat een laag van 80 centimeter nodig is om een stevige, stabiele onderlaag te creëren voor de plaatsing van zonnepanelen.

In totaal is 230.000 ton staalslakken aangevoerd en verwerkt. Uit de gedane controles door Arcadis blijkt dat er reden is om te denken dat er meer is geleverd. De laag staalslakken is gemiddeld 80 centimeter dik, zoals ook voorzien in het plan.

De staalslakken zijn deels uitgehard. Het is nu al erg moeilijk om een gat in te graven. Voor verder uitharden is CO2 (uit de lucht of uit het stortmateriaal) nodig. Na afdekken gaat dat proces inderdaad langzamer. De noodzaak tot volledig uitharden zal verder onderzocht moeten worden.

Het gaat hier om staalslakken. Deze komen niet uit Engeland (het erts wel), maar uit IJmuiden.

Het gaat ook niet om chemisch afval maar om een materiaalstroom die door de Nederlandse overheid is goedgekeurd voor gebruik als secundaire bouwstof. Gebruik van secundaire bouwstoffen zorgt ervoor dat we niet onnodig (schaarse) primaire bouwstoffen (zoals zand en grind) gebruiken.

De aannemer die de slakken-laag heeft aangebracht heeft deze betrokken van Pelt & Hooijkaas, het bedrijf dat ze voor Hoogovens op de markt brengt. Stort Doonweg heeft ruim 1,2 miljoen euro betaald voor dit werk.

Stort Doonweg BV. heeft geen geld ontvangen voor de staalslakken en heeft geen inzicht in de prijzen voor verwerven, transporteren en verwerken van de staalslakken. Stort Doonweg heeft de aannemer betaald voor het uitgevoerde werk (inclusief de aanvoer van de slakken). Los hiervan hebben de aandeelhouders volgens afspraak met de provincie geld gestort in het nazorgfonds.

We spreken eind februari 2022 over een calamiteit; veel neerslag en probleem met pompinstallatie. Dan is de capaciteit onvoldoende gebleken. Er was eind februari sprake van een derde keer calamiteit. Er wordt nu onderzocht wat structureel niet goed is. Er is een melding gedaan aan het bevoegde gezag van een ongewoon voorval. De laatste calamiteit is geconstateerd tijdens een gepland bezoek en daarop is vervolgens volgens Wet milieubeheer Hoofdstuk 17 ongewoon voorval behandeld. Door Stort Doonweg zijn de voorgestelde acties uitgevoerd.  

Voor barium zijn de Nederlandse normen onjuist onderbouwd, waardoor veel overschrijdingen voorkomen. Concentraties in het percolaat liggen in de orde van de interventiewaarde bodemsanering. De aardkorst bestaat voor circa 8 % uit aluminium. Opgelost aluminium hydroxide wordt in de bodem omgezet in gibbsiet en kleimineralen. Strontium is sterk verwant aan calcium en magnesium. Er zijn geen normen voor. Normale gehaltes in grondwater zijn 180 – 540 microgram/liter. Toevoeging van strontium aan het drinkwater wordt soms aanbevolen. Het bevordert sterke botten en tanden en aanmaak van kraakbeenweefsel. Vanadium komt in kleine hoeveelheden in de bodem voor. De referentiewaarde voor schone bodem is 34 milligram/kilo. Er is geen referentiewaarde voor grondwater.

In de bodem adsorberen metalen aan het kationen uitwissel complex. Daarnaast kunnen deze metalen worden vastgelegd in mineralen. De verwachting is dat alleen direct onder en naast de stort tijdelijk invloed van de slakken meetbaar zal zijn. Op afstand van enkele tientallen meters zal geen invloed meetbaar zijn.

De verwachting is dat er niet of nauwelijks interactie is tussen de calciumhydroxide en de afvalstoffen in de stort, omdat het stortmateriaal zeer slecht doorlatend is. Het regenwater met daarin opgelost calciumhydroxide loopt in de slakken-laag (op de bovenzijde van het stortmateriaal) langs het talud naar beneden tot in de percolaat drainage. Op zich is het mogelijk dat verandering in pH-waarde leidt tot oplossen van sommige zware metalen. Voor zover dit aan de orde zou zijn, dan wordt dit waargenomen bij de monitoring van het grondwater, die tweemaal per jaar plaats vindt. Als er sprake is van een structurele toename (dus ook na herbemonstering) moeten er vervolgacties worden genomen. Tot op heden hebben er nog geen twee opeenvolgende overschrijdingen plaatsgevonden van de overige stoffen (buiten staalslakken).

De pH-waarde kan invloed hebben op de mate waarin metalen oplossen in water. Echter zelfs de in hoge pH-waarde gemeten concentraties leiden niet snel tot milieuproblemen, laat staan dat het giftig is voor de mens. Opdrinken van het water uit de staalslakken is niet gezond, maar dat zal niemand doen. Het terrein is immers afgesloten.

Informatie van het RIVM: ‘De opname van hoge concentraties strontium staat niet bekend als een groot gevaar voor de menselijke gezondheid.’

Milieulaboratoria werken met gestandaardiseerde analysemethoden (NEN-normen). Voor sommige analyses is geen goede NEN norm beschikbaar en gebruikt een lab daarom een eigen methode.

Met het ontwerp van de percolaat drainage is uitgegaan van een bepaalde dimensionering. Hier is door de ontwerper noch vergunningverlener voldoende kritisch naar gekeken. Bij het ontwerp was ook geen berekening gevoegd. Zoiets kan ook bij andere projecten fout gaan. Bij een goed ontwerp zal een berekening moeten worden gevoegd die gecontroleerd kan worden. In het plan van aanpak is geen berekening opgenomen, dus is dit niet toetsbaar.

Wel is voor de afvoer, de ringsloot, opgenomen dat voor het reguliere functioneren uitgegaan is van een bui van 50 millimeter per dag. Echter in de ringsloot en de buffervijver heeft kalkvorming plaats gevonden waardoor de afvoer van water deels is belemmerd.

Vrachtwagens worden incidenteel ingezet: voor de verwijdering van slib in de ringsloot en de buffervijver en toen door hevige regenval het systeem de hoeveelheid water niet aankon.

Volledig afgraven is niet serieus overwogen. Deze aanpak past niet in het Nederlandse beleid rond stortplaatsen en is ook niet haalbaar. Bovendien waar zou het materiaal heen moeten? Het is ook totaal niet duurzaam – heel veel transport bewegingen om het materiaal op een vergelijkbare plek te krijgen. Het afval ligt nu goed gecontroleerd in een goedgekeurde stortplaats. Na afdekken van de staalslakken ontstaat voor de toekomst een beheerbare situatie.

De eis voor de verwerking van staalslakken is dat het materiaal ruim boven het grondwaterniveau verwerkt wordt. Dat is hier het geval. Daarnaast zal het percolaat uit de slakken niet door de laag afval migreren omdat de doorlatendheid hiervan erg beperkt is.

Op de bovenzijde is sprake van 5% afschot om te zorgen dat het water goed afstroomt. In de vergunning is de eis opgenomen dat het afschot niet minder mag worden dan 3%. Inmiddels is uitgezocht dat die 3% afschot in de toekomst niet in gevaar komt en dus geen plassen zullen blijven staan. De geplande bovenafdichting is zo ontworpen dan de neerslag effectief wordt opgevangen en over de slakken-laag wordt weggeleid (dus niet in de slakken meer kan treden). Het plan en het uiteindelijke bestek voor de oplossing zal door de Provincie worden getoetst.

De benodigde aanpassingen worden in goed overleg met de uitbater van het zonnepark voorbereid. Productieverlies komt daarbij ook ter sprake.

De locatie is officieel een voormalige stortplaats. Op het afval zijn planten gaan groeien waardoor het er groen uitzag. Dat is niet hetzelfde als natuur. De provincie eist dat een stortplaats wordt afgedicht. Die bovenafdichting komt er. Op korte termijn wordt in ieder geval op de taluds een afdeklaag van één meter grond aangebracht. Op deze laag grond kan nieuwe begroeiing, nieuwe natuur ontstaan. Om de taluds aan te passen is afwerkingsplan nodig. Dat plan moet goedgekeurd worden door ODRA.  

De kalk is op zich eerder goed dan slecht voor de bodem. De Veluwe heeft vanwege sterk verzuurde bodems (gevolg van de stikstof uitstoot) eerder meer kalk nodig. Nu is de bodem rond Doonweg niet helemaal te vergelijken met de rest van De Veluwe Mogelijk probleem is wel de hoge pH-waarde van het water uit de slakken-laag. Tot nu toe wordt die hoge pH-waarde niet gemeten in het grondwater. Dit heeft te maken met de bufferende capaciteit van de bodem. Er is tot nu toe dus geen schade ontstaan. Dat verandert als lange tijd water met een hoge pH-waarde in de bodem zakt. Dan kan dat op den duur wel te meten zijn in het grondwater. Daarom worden nu maatregelen voorbereid

Bosgrond op de Veluwe heeft een pH tussen 4- en 5. Dus kalk zorgt ervoor dat de pH-waarde minder zuur wordt. Maar in het grondwater worden wel fluctuaties van de pH-waarde geconstateerd. In peilbuis 0009H is de pH-waarde van 4,87 opgelopen naar 7,4 en bij 0009L van 4,96 naar 8,3.  

De foliesloot (ringsloot) is bedoeld voor de opvang van het percolaat uit de staalslakken. Alleen op momenten dat de percolaat drainage de neerslag niet aankan loopt het water over het maaiveld richting de foliesloot. Op sommige plekken steekt de folie boven de sloot uit. Op andere plekken is dit niet het geval en komt de overloop van de drainage dus wel in de foliesloot en wordt zo alsnog via de persleiding naar de waterzuivering geleid.

In 2019 is voorafgaand aan het werk een natuurtoets uitgevoerd. Voor zover er klein wild in het gebied kwam zal dit er nog wel zijn of terugkomen nadat de taluds weer begroeien. Er wordt geen blijvend effect verwacht. Mogelijk zal de bodem profiteren van de extra kalk.

IWE is opgezet voor de zuivering van het effluent uit de deelnemende papierfabrieken. Dit effluent bevat ook enkele zware metalen die worden verwijderd. Dit gebeurt in de anaerobe reactor, waar sulfides ontstaan. Zware metalen slaan neer in de vorm van sulfides en worden zo dus verwijderd.

De aard van de lekkage die zich uitte in een kwelstroom die uit de teen van de stort leek te komen, was aanvankelijk een raadsel. Er is inderdaad wekenlang een lek geweest. Een deel van het betreffende water kwelde op naar maaiveld. Er is daar een voorziening gemaakt om dit water rechtstreeks de ringsloot in te leiden. Een ander deel zal naar het grondwater zijn weggezakt. Het is onbekend welk deel de ringsloot in is geleid en welk deel naar het grondwater is weggezakt. Een schatting van de totale hoeveelheden is daarom moeilijk te geven.

2 september 2021 heeft ODRA in een brief gevraagd om een nieuw monitoringsplan. In deze brief werd tevens gesteld dat op basis van het monitoring rapport over 2020 en een aanvullend rapport medio 2021 “onvolkomenheden” geconstateerd zijn. In mei 2020 is aangegeven dat er vragen zijn over monitoring en dat deze niet conform regels is uitgevoerd.

Er is inmiddels een geluidonderzoek uitgevoerd. De resultaten hiervan worden zo spoedig mogelijk gedeeld.

Het transport van de staalslakken en bijbehorende CO2-uitstoot kan niet meer teruggedraaid worden. Wel is er aan de andere kant een hoop CO2 geadsorbeerd in de staalslakken.